Warme deken

Jarenlang draaide ik twee spreekuren per week; en de laatste tijd één. Alleen al het stukje lopen vanuit de bus naar het pand middenin het levendige centrum van het Amsterdam is een feest. Het complex is niet het meest mooie, maar het heeft ook wat. Het voelt als een warme deken wanneer je er naar binnen stapt. Dat komt mede door alle gemotiveerde en interessante collega’s die van alles hebben meegemaakt in binnen- en buitenland. Hier hoor je de verhalen terug die je normaal in de krant leest, zoals een collega die in Irak gevluchte Jezidi’s had geholpen.

En dan de patiënten. Die zijn voor een groot deel zo anders dan in een normale huisartsenpraktijk. Zo is de sociale en psychische problematiek veel groter. Gelukkig kunnen we hier wat voor deze mensen betekenen, in combinatie met een netwerk van praktijk ondersteuners en specialisten waarmee we ons laten omringen.

De patiënten bieden ons diverse achtergronden en inzichten in stukjes van de wereld waar we niets van wisten. We leren die mensen te begrijpen, zowel hun taal als waar ze mee worstelen. In de communicatie met hen zijn de vertaalmachines op de telefoon overigens een zege. Als er een Chinees binnenkomt, hoeft die geen tolk mee te nemen. Daardoor krijg je een andere koppeling met de mensen.

Nieuwe vraagstukken

Het publiek bij Kruispost is anders ten opzichte van twaalf jaar geleden. Toen waren de patiënten vooral Nederlandse daklozen. Nu zijn er voornamelijk migranten uit Afrika en Azië. Dat brengt heel andere vraagstukken met zich mee. Verslavingen, waar Nederlandse daklozen vaak mee kampen, zijn van een geheel andere orde dan de trauma’s waar Afghanen en Soedanezen onder te lijden hebben.
Een avondspreekuur duurt officieel tot negen uur, maar loopt wel eens uit. Tijdens zo’n spreekuur sloeg de moeheid tegen half elf inmiddels behoorlijk toe. Er zat nog één Soedanees in de wachtruimte. Hij ging zitten in de spreekkamer en stak van wal. Hij was onlangs in Nederland gekomen, nadat zijn vader en broer waren vermoord. De vermoeidheid was op slag weg. Op zo’n moment is er maar één ding belangrijk en dat is zijn verhaal. We lieten hem praten en hij klaarde zichtbaar op: eindelijk was er iemand die luisterde en de tijd nam voor hem. Het gaat niet alleen om het receptje, maar met het achterover leunen en gewoon luisteren, geef je vaak ook veel.

Dit voorbeeld van iemand met een schrijnend verhaal is niet uniek. Er kwam eens een vrouw uit Ivoorkust op het avondspreekuur. Ze was ‘uitgenodigd’ in Brussel, maar daar bleek niemand haar op te wachten.

Een Nederlander bood aan haar te helpen, maar in Limburg werd ze vastgehouden in zijn huis en door meerdere mannen verkracht. De vrouw wist te vluchten en met de trein naar Amsterdam te komen. Na haar aankomst op Amsterdam Centraal werd ze direct naar Kruispost gestuurd. Gelukkig konden we haar meteen een opvangplek bieden en werden ook andere begeleidingsmanieren aangezwengeld. Het geeft een goed gevoel om op zo’n moment iets voor haar te kunnen betekenen.

Het werken bij Kruispost brengt ook nederigheid en een andere kijk op de wereld. Er zijn genoeg mensen in Nederland die zich vooral zorgen maken over hoeveel ze verdienen en wat ze daarmee doen. Het idee om geld aan migranten te besteden, begrijpen ze niet. Het is makkelijk om te roepen dat een bepaalde groep, bijvoorbeeld Marokkanen, het land uit moeten. Maar als je oog in oog staat met een Marokkaanse vrouw, hoort wat ze meegemaakt heeft, waarom ze gevlucht is en hoe eng het was, dan is het verhaal anders.

“Iedereen heeft zijn eigen vraagstukken en verhalen, de een nog tragischer dan de ander“

Dat een deel van de Kruispost-patiënten een lange weg heeft afgelegd voor aankomst in Nederland is veelal niet het enige waar deze mensen mee te maken hebben. De psychische problematiek is regelmatig groot. Er zijn Polen die uitgewerkt zijn, geen baan meer krijgen, aan de alcohol raken en in de goot terechtkomen. Je hebt arbeidsmigranten uit Libië die wekenlang in een penibele situatie op een boot hebben gezeten.

Sommigen hebben psychoses of ernstige lichamelijke klachten. Een zestigjarige vrouw kwam eens binnen met een grote zweer in haar borst. Een kankergezwel waar ze veel te lang mee had rondgelopen. Dat gebeurt vaker. Doodzieke mensen die pas als ze bijna niet meer kunnen bewegen bij Kruispost aankloppen. Of mensen die zes klachten hebben opgespaard. Iedereen heeft zijn eigen vraagstukken en verhalen, de een nog tragischer dan de ander.

Patiënten zijn hier over het algemeen erg dankbaar, maar dat is ook omdat ze vaak krijgen wat ze willen. Bovendien geven we hen meer tijd en zorg dan in mijn beginjaren bij Kruispost. Ook het betaalregime is flexibeler. We zien het nu sneller door de vingers als iemand geen vijf euro betaalt.

Kruisbestuiving

In de eerste decennia Kruispost liep er een ander slag artsen rond. Het waren vooral gepensioneerde kopstukken uit de Nederlandse huisartsenwereld, zoals Willem Cense en Peter Lens. Tegenwoordig zijn er meer jonge artsen in opleiding en huisartsen die dit vrijwilligerswerk naast hun eigen praktijk doen. We leiden ook co-assistenten op. Kruispost is een van de meest gewilde locaties voor het coschap sociale geneeskunde. Hier zie je gigantisch veel en mag je ook tal van handelingen uitvoeren.

Als jonge arts is dat in het begin best spannend. Je weet nooit wat er op je pad komt. Daarom lopen de jongeren in het begin vaak mee met een ervaren arts. Andersom leer je als oudere arts weer wat er nu anders gaat in het vak. Dat geeft een nieuwe dimensie aan het werk.
Verschillen ten opzichte van ruim tien jaar geleden zijn er niet alleen in het soort patiënten en de samenstelling van de artsen bij Kruispost, maar ook op organisatorisch vlak. In de laatste jaren is er een flinke vooruitgang geboekt als je kijkt naar het instrumentarium, de middelen en de automatisering.

De organisatie wordt steeds professioneler. Ook de nascholing is de laatste jaren uitstekend geregeld en ook toegespitst op onze doelgroep, naast dat je zelf de kennis up to date moet houden. Zelf zet ik binnenkort, mijn pijn in mijn hart, een stap terug. Dat neemt niet weg dat de ervaringen en alle bijzondere ontmoetingen van de afgelopen jaren onvergetelijk zijn.