Onder leiding van hoogleraar criminologie Richard Staring aan de Erasmus Universiteit Rotterdam onderzochten wetenschappers van verschillende universiteiten de levens van langdurig ongedocumenteerde ouderen in Nederland. De uitkomsten van dat onderzoek baren de onderzoekers zorgen.
Kinderen wel legaal
“Het ontbreekt aan veel feitelijke kennis over de leefomstandigheden en behoeftes van deze groep ouderen”, concludeert Staring. “Een van de dingen die opviel is dat ze vaak onderdeel zijn van gefragmenteerde gezinnen, wat betekent dat hun kinderen zijn wél legaal in Nederland wonen.”
Volgens de hoogleraar zorgt dat vaak voor praktische problemen. “De inmiddels volwassen kinderen weten ook niet goed wat zij aan moeten met hun illegale ouders die steeds hulpbehoevender worden.”
Steeds meer zorg nodig
De onderzoekers spreken van een ‘verschraling van het sociale netwerk’. Vrienden en familie waar deze ongedocumenteerde ouderen eerst konden verblijven zijn er steeds minder, waardoor ze meer afhankelijk zijn van opvanglocaties. Dat ziet ook hulpverlener Niels Vlasman bij de Regenboog Groep in Amsterdam. “Wij maken ons zorgen om deze groep. Ze glijden af, fysiek en geestelijk, en het is vaak erg ingewikkeld om de juiste zorg voor deze mensen te krijgen.”
Bij de opvanglocatie van de Regenboog Groep in Amsterdam proberen ze deze mensen zo goed mogelijk te helpen. “Maar hoe ouder ze worden, hoe meer zorg ze nodig hebben”, zegt Vlasman. “Waar moeten ze heen? Een verzorgingshuis is geen optie, maar dat zou wel het beste zijn.”
Alleen zwart werken
Het aantal ongedocumenteerden in Nederland ligt naar schatting tussen de 25.000 en 58.000 mensen. Het zijn vaak uitgeprocedeerde asielzoekers of mensen met een verlopen verblijfsvergunning. De meesten wonen al langer dan 20 jaar in Nederland.
Een van hen is George uit Suriname. Hij is 68 en woont al ruim 30 jaar in Nederland. Zijn kinderen en kleinkinderen wonen en leven hier legaal. Door zijn illegale status mag hij alleen zwart werken. Zo nu en dan werkt hij voor een hoveniersbedrijf of krijgt hij een paar euro om terrassen op te zetten.
Geen BSN-nummer
Op het gebied van zorg veroorzaakt het gebrek aan een verblijfsvergunning grote praktische problemen bij George. “Nederland is mijn land. Ik heb niets meer in Suriname. Toch voel ik mij hier altijd nog het zwarte schaap, want voor alles heb ik een BSN-nummer nodig. En dat heb ik niet.”
Zo is hij onlangs geopereerd aan staar, een acute medische ingreep, maar kon niet de medicijnen krijgen die hij daarna nodig had. “De apotheek vraagt dan om mijn BSN-nummer, of om mijn verzekeringspasje. Dan moet ik weer zeggen dat ik dat niet heb.”
Niet alleen acute zorg
In Nederland heeft iedereen, ook mensen zonder geldige verblijfsvergunning, recht op acute zorg. Maar volgens huisarts Lou Bartels van Stichting Kruispost zou het een stuk gemakkelijker worden om ook langdurige zorg te verlenen aan deze groep mensen. Per dag ziet hij in de praktijk tussen de tien en vijftien oudere ongedocumenteerden met typische ouderdomsproblemen. “De zorg organiseren voor deze groep is iedere keer een uitdaging, ook omdat het steeds lastiger voor ze wordt om naar de praktijk te komen”, legt hij uit.
“Deze groep gaat niet meer terug naar het land van herkomst. De meesten kunnen niet eens terug. Ze zullen hier blijven, dus dan kunnen we maar beter een manier vinden om hen de zorg te geven die ze nodig hebben.”
Weg uit de illegaliteit
George maakt zich zorgen over de toekomst. “Ik wil mijn kinderen niet tot last zijn. Zij hebben hun eigen leven en zorgen. Ik zie ze wel, en kom op verjaardagen, maar ik kan daar niet in huis wonen. En legaal kan ik nergens heen. Een contract om te werken, of om ergens te wonen, krijg ik niet.”
Uiteindelijk is de situatie voor deze groep mensen onhoudbaar, benadrukt hoogleraar Richard Staring. “Wij pleiten ervoor om deze groep een weg uit de illegaliteit te bieden. We moeten bedenken dat zij ook in een behoefte hebben voorzien. Ze hebben onze huizen schoongemaakt, onze tuinen opgeknapt. Nu ze te oud zijn om dit fysiek zware werk te doen, ligt het voor de hand om ruimhartig te zijn met het geven van een juridische status.”
Auteur: Eveline Rethmeier